Bir şeir yazdır mənə, qadın . . .
elə şeir ki, nəqarəti həzz anındakı
iniltilərin kimi ezackar, 
islaq öpüşlərin, isti nəfəsin,
ruhumda ərimək istəyin qədər 
fədakar olsun.
səndən öncəkiləri unudub,
səndən sonrakılara bağlayım
ruhumun qapısını,
bir şeir yazdır mənə qadın,
sevgisindən doğan şərbətin suyunda
boğulsun dünyanın tozu.
oxuduğum yüzlərlə kitabın
mənasızlığını anlatsın.
gecənin həzin bəstəsinə qoşulub
həqiqət şərqisi yaratsın.
Şərab çəlləyində uyumuş
zavallı şairi oyatsın.
bir şeir yazdır mənə qadın,
sədaqətə əvvəlki tək inanım,
gerçəklərdən usanım,
yalan çarpayısına uzanım
Bir şeir yazdır mənə qadın,
keçmişi xatırlatmasın,
səni unutduracaq qədər
sonsuz gücə sahib olsun.
dayan qadın, tələsmə getməyə,
həyat vərəqindəki ləkələri dodağının
şir əsiylə təmizlə, unut qadın, unut hər şeyi,
keçmişi, indini , gələcəyi.
yenidən başla, yenidən itir ,
yenidən məğlub ol, zatən dünya fırlanır,
başlanğıcla son eyni yerdə birləşir,
bir şeir yazdır qadın, kürəni parçalayıb
üçbucağa çevirsin,
hər yeni ehtiyacda
məni sənə yetirsin..
bir şeir yazdır mənə qadın

Qaranlıq işığın, işıqsa qaranlığın yoxluğudur,

demək ki, birinin varlığı digərinin ölümüdür.

Xoşbəxtlik sirrini öyrənən anda

ölüm görünür insanın gözlərinə.

Kişini qadın gətirir dünyaya,

elə qadın da öldürür.

Yaşamağa yer tapmasan da,

heç olmasa ölməyə yer tapasan.

gözlərində sonsuz dərinlik gizlənən sonuncu sevgilim

mənə öyrətdi ki, kişi sonsuzluğu iki cür olur,

mənfi və müsbət sonsuzluqlar.

Qadınlar üçünsə yalnız mənfi sonsuzluqlar mövcuddur.

Sonsuzluq həm də xoşbəxtlikdir, əmin olursan ki,

yalnız iki adamı bədbəxt etmisən,

özünü və sevgilini.

övladların doğulmaması nəslindəki bədbəxtlərin sayını azaldır.

Kainatın zərrəciklərdən ibarət olması həqiqətinə nifrət etirəm.

Mən zərrəciklərdən ibarət deyiləm. Mən bütövəm,

yarımçıq nəsnələrə nifrət edirəm.

Qaranlıq işığın, işıqsa qaranlığın yoxluğudur

Və insan işıqla qaranlıq arasındakı

zavallı, bədbəxt varlıq

Elyanora, tərəddüd eşqin ilk mesajıdır.

Ay gözəlliyinə səcdə etsə,

günəş gözlərində gizlənsə və

ulduzlar yoxluğumda ərisə

biz qovuşa bilərikmi?

Elyanora həsrət uzaqlıq deyil, sevgisizlikdir.

Nikah sevginin doğma, ayrılıqsa ögey övladıdır.

Bəs onda sonsuzluq nədir, Elyanora?

Həbsxana divarları çox soyuqdur, gözəlim.

Mənə isti qucağını özlədir.

darıxıram, darıxmaq yoxluğu anlamaqdan daha çox

doğma olan nəsnələri arzulamaqdır.

Küsmə sevdiyim, xətrinə dəyməsin.

Kədər sənə yaraşır, sən taleyin,

sən kədərin özüsən.

sevmək cəsarət deyil, dostum.

sevmək öz natamamlığını anlamaq,

bötüvləşmək arzusudur.

eşq dünyanın ən möhtəşəm iztirabıdır, Elyanora.

Sənsizlik yoxluğunu anlamaqdan daha çox

varlığının qüdrətini duymaqdır.

Səni itirməkdən yox, itirməməkdən qorxuram, sevdiyim.

Bu vücudun, bu gözəlliyin qarşısında alçalıram, Elyanora.

necə rəzil olduğumu anlayıram, təhqir olunuram,

mən xoşbəxtliyə layiq deyiləm, Elyanora.

Sabah edam günümdür.

Mən körpəni, bizim körpəmizi, 3 yaşlı qızımızı öldürdüm.

Bağışla məni, əzizim, neynim?

Axı övladımız sənə bənzəmirdi.

Elyanora, Elyanora.

bu, edama məhkum olunmuş qatilin son məktubudur,

sən ölümsən, sən ölümün özüsən.

Ölüm qədər gözəlsən, Elyanora. .

Mənə bir az həyat ver,
ölümdən uzaq, sevgiyə yaxın,
kədərdən uzaq, sevincə yaxın.

mənə bir az həyat ver.
xəyanəti unutsun,
sədaqətdən danışsın.

mənə bir az həyat ver,
savaşdan uzaq, sülhə yaxın,
mənə elə həyat ver ki,
bütün sevgilər qarşılıqlı,
bütün nifrətlər təktərəfli olsun.

elə həyat ki, 70 yaşlı qarı
7 yaşlı qız qədər səmimi olsun.

mənə bir az həyat ver,
bahalı viskilər ucuz olsun ,
bahalı siqar həsrətində olmayaq.
satılan hər şey ucuz,
satılmayan hər şey
yetkin qızın ilk sevgisi
qədər baha olsun.

elə həyat ver ki, ölümsüz olum,
hansısa təşkilatçı qızın düşündüyü
tədbirdə axmaq rollar oynamadan,
cəsur olub bağıraraq eşq nəğmələri oxuyum.

Mənə bir az həyat ver,
ölkələr sərhədsiz, körpələr qəhərsiz olsun,
amma şam yeməkləri
viski dolu qədəhlərsiz olmasın.

mənə bir az həyat ver,
senaristi, rejissoru, aktyoru özüm olum,
bir kimsəyə inanmadan, özüm özümü sevim.

bahalı smokinqlər, fransız ətirləri satılmasın,
yoxsul tələbələr brend markalar həsrətində olmasın,
gənc ailələr rütubətli otaqlarda kirələrdə qalmasın.

mənə bir az həyat ver,
ölümdən uzaq, sevgiyə yaxın..

Hər kişi ölümündə bir qadın ətri var,
bəzən tünd, bəzən şirin qoxulu. 
Tünd qoxulu qadınlar daha erkən öldürür,
qəzəbli baxışlarını üzünə zillləyərək 
nifrət tüpürcəyi ilə səni məhv edir.
Şirin qoxulu qadınlar daha möhtəşəm, cazibədar olurlar.
parlaq gözlərini gözlərinə zilləyib gülümsəyərək
tənəzzülündən həzz alma saatını uzadaraq öldürür.
Öləndə də adam kimi öləsən,
it kimi gəbərmədən, saqqız kimi çeynənmədən.
Hər uşaq ölümündə bir hakimiyyət arzusu gizlənir,
hakimiyyəti kişilər təşkil edir.
Həmin kişilər də hansısa tünd ya şirin qoxulu qadınları təmsil edirlər.
Buludlar kişilərin axmayan göz yaşları,
axan yağışsa qadın sevgiləridir.
amma bu misraların söhbətə dəxli yoxdur,
bağışla dostum, bugün doğum günümdür,
yəqin bir az sərxoşam .
Tanrının cinsiyyəti bəlli deyl.
Bəşər övladı cinsiyyətini bilmədiyi varlığa inanır,
məhəlləmizdəsə İlkini döyərək öldürdülər.
Trans olduğuna görə.
Bəlkə insan hələ ibtidailikdən xilas ola bilməyib.
Bəlkə zamanı da saxtalaşdırıblar.
Şirin qoxulu qadınlardan hər şey gözləmək olar.
Şirin qoxulu qadınların sevgisi zəhər olur,
tünd qoxulu qadınlarsa həqiqətin özüdür.
Onlar həyata bənzəyirlər,
səhvləri bağışlamadan insan qanıyla qidalanırlar.
Dünən bir qız doğuldu, saçları qırmızıydı, zamanla o da
sarışın, şirin qoxulu qadına çevrilib
mərhəmətli bir kişini öldürəcək.
Həyat belədir, dostum.
İsmayıl, bilirəm ki, sərxoşsan, amma yatma ,dinlə məni
Bax içdiyimiz zəhəri də bizə hansısa bir qadın gətirib,
əgər sərxoş olmasaydım ətrini duyardım.
amma bəlkə də bu, ətirsiz qadınlardandır.
Yoxsul qadınların bahalı, ölümcül ətirləri olmur, İsmayıl . .

Altından qalın qara xətt çəkilən cümlələr daha tez unudulur,müəllimə
fədakar insanlar erkən öldüyü kimi.
isim təkcə insanların adını yox, nüfuzunu da bildirir.
yiyəlik hal ancaq zəngin insanlara məxsuzdur.
yoxsullar ismin yönsüz halında olurlar, müəllimə.
ac insanın ürəyində fellər təsriflənmir.
Məsdər heç vaxt azad olmur, şəkilçisin ata bilmir.
Sifət təkcə əlamət, keyfiyyət yox,
həm də əlamətsizlik, keyfiyyətsizlik göstərir.
Sifət 2 cür olur müəllimə. Ağ və qara sifətlər.
fel təkcə hərəkət yox, həm də taqətsizlik bildirir.
İnkar zəngin təsdiq qarşısında ikinci dərəcəli üzv olur, müəllimə,
sən anlamazsan müəllimə. İsim nədir, fel nədir,
sən heç zaman anlamazsan, ikinci dərəcəli üzv nədir, necədir, necə deyil?
Tabeli mürəkkəb cümlə sadə həyata həsrət qaldığı üçün tabelidir.
Tabesiz isə özü də bilmir, nə istəyir. Axmaq şair həyatına bənzəyir.
Müəllimə mənim üçün say miqdardan daha çox sıranı ifadə edir,
çünki ömrüm növbələrdə çürüdü. Səndən sonrakı zəngin insan üçün
növbə anlayışı yoxdur, müəllimə.
müəllimə təsirsiz fellər ac insanlardır. Onların həqiqətləri dəyişmə gücü yoxdur,
bu səbəbə görə də təsirsizdirlər.
Get yat, müəllimə. nə olsun ki, təhsilin var,
həyat haqqında anlayışın yoxdur, müəllimə.
Müsəlman qadınlarının 0 nöqtəsində qalmısan.
qızların sünnət olunmasına susub
Cəfər Cabbarlının Sevil obrazının cəsarətli olduğunu deyirsən.
get yat müəllimə, 1 ay beynini satsan da
vücudunu satan fahişə səndən daha çox qazanır.
Saq ol, get yat,
vaxtın olanda özünə hörmət edərsən .


Tanrının sığınacağında şamlar əriyəndə
müqəddəs ruh hələ əbədi bakirənin bətninə köçməmişdi.
İnsan arzuları hələ boz duman altında yox olmamışdı.
yoxsul ata ac övlad qarşısında çarəsiz qalmamışdı.
kainat bu qədər ümidsizləşməmişdi,
Hələ gələcək nəsillərin vəbadan, savaşdan xəbərləri yox idi,
hələ gələcək nəsillər dünyaya gəlməmişdi.
Məryəm ana günahsızlığını sübut etmək üçün
çarəsiz səbəblər axtarmırdı.
Şamlarsa ərimişdi, Tanrı insanı acizliyindən yaratdı.
Bütün nöqsanları insana köçürüb
özü müqəddəsləşdi və min illərdir ki, insanlar
bu yalana inanırlar .
Əgər Zina günahdırsa demək Tanrı da günahkardır,
Əgər İsa Tanrının oğludursa demək Tanrı günah edib.
Bəşər övladları Tanrının günah simasıdır.
Bu səbəbə görə də xoşbəxtliyə həsrət qalıb .
Bakirə qadın hamilə qalanda,
Tanrı insanların ölüm planını hazırlayırdı.

Bilirsən, mən bir az dəlisov adamam,
harda, nə zaman nə edəcəyim bəlli deyil,
Bəzən dalaşqanam, bəzən səbirli.
Hətta bəzən mənasızlaşmağı da bacarıram,
arada şeir yazıram, bəzən də hekayə,
sərxoş olanda dahi olduğumu zənn edir,
ayılanda bacarıqsızlığımın əzabını çəkirəm.
bəzən həssas oluram, bəzən soyuqqanlı,
amma bunların əhəmiyyəti yoxdur,
ən böyük həqiqət mənim yoxsulluğumdur.
unudulmaqdan qorxuram, tənha olmadığım anlardasa
gərginləşirəm.
özümü anlamıram. insan təbiəti ziddiyətlidir.
Uşaq olanda tanrı olmaq istəyirdim,
İbtidai sinif şagirdi olanda müəllimin
böyüyəndə nə olacaqsan sualına tanrı cavabı vermişdim.
Düşünürdüm ki, Tanrı olmaq istəməyən insan böyüyə bilməz.
Amma böyüyə bilmədim, məmləkətim məni əzdi, parçaladı.
zərrə-zərrə çürüyürəm, misqal- misqal əriyirəm,
sevdiyim, bir ömür mənlə birgə çürüməyə razısan?

bir noyabr gecəsi içimdəki sükut üsyan edərkən, sən bir az da sonsuzlaşırsan. mən qoca yazarın ölümündə öz məğlubiyyətimi gördüm, köhnə kilsə pilləkənində atamın yeni ayaqqabıları köhnə görünürdü. O zaman anladım ki, atam qocalmayıb, sadəcə köhnəlib. Atam mənə öyrətmişdi ki, yoxsul gənclər ağıllı olmağa daha çox məcburdurlar. bir noyabr gecəsi, yağış damcıları pəncərə şüşəsiylə öpüşür, öpüş ləkələrini silir yağış, küçənizdəki addım izlərimi yuyur. yağış keçmişin qatilidir. sevdiyim, yağışda romantika yoxdur, romantik nağıllara inanma. yağışda erotika var. küçədən evə qaçan sevgililər qucaqlaşırlar, əxlaqsız səslənməsin deyə buna romantika deyirlər, gör, necə də riyakardılar. Bu səbəbə görə məni sevmir qadınlar, axmaq eşq sözləri söyləməyi bacarmıram. İnan hələ gec deyil, tələs məni tərk etməyə . . .

Tanrının sığınacağında şamlar əriyəndə
müqəddəs ruh hələ əbədi bakirənin bətninə köçməmişdi.
İnsan arzuları hələ boz duman altında yox olmamışdı.
yoxsul ata ac övlad qarşısında çarəsiz qalmamışdı.
kainat bu qədər ümidsizləşməmişdi,
Hələ gələcək nəsillərin vəbadan, savaşdan xəbərləri yox idi,
hələ gələcək nəsillər dünyaya gəlməmişdi.
Məryəm ana günahsızlığını sübut etmək üçün
çarəsiz səbəblər axtarmırdı.
Şamlarsa ərimişdi, Tanrı insanı acizliyindən yaratdı.
Bütün nöqsanları insana köçürüb
özü müqəddəsləşdi və mil illərdir ki, insanlar
bu yalana inanırlar .

Əgər Zina günahdırsa demək Tanrı da günahkardır,
Əgər İsa Tanrının oğludursa demək Tanrı günah edib.
Bəşər övladları Tanrının günah simasıdır.
Bu səbəbə görə də xoşbəxtliyə həsrət qalıb .
Bakirə qadın hamilə qalanda,
Tanrı insanların ölüm planını hazırlayırdı.

Unudulmağım gəlir, Tanrı 
Yağış sənin göz yaşlarındırsa 
bəs onda Günəş nədir?
Bizim sabahlara ehtiyacımız yoxdur,
tənhaların yeganə dostu gecələrdir.
Bir də heç yağış görməyən ölkələr var,
arada onlar üçün də ağla Tanrı.
Sən insanın ancaq materialını yaratmısan.
O materialdansa ali varlıq yarandı.
Amma sən gecikmişdin.
Bəşər övladı səni qabaqlamışdı.
İncilin arxasında yazılmış rəqəmlərin,
hərflərin də sənə dəxli yoxdur.
5 yaşlı uşaqın nifrəti
sənin sevgindən daha səmimidir, Tanrı.
Bitir bu oyunu, yazıqdır adamlar.
Yeganə günahkar sənsən.
Sən bəşərin ilk sadist varlığısan.
Sən öz övladını öldürmüsən.
müqəddəs bakirəylə birləşib
insanları dolamısan.
sən yaratdığın varlıqdan övladını
qurban kəsməsini istəmisən,
adına sınaq qoymusan.
Hətta De Sad da belə qəddar sınaq etməzdi.
Daha böyümüşəm,nağıllara inanmıram,
çıx get Tanrı,
bax, elə bu gecədə
unudulmağım gəlir . . .

Ayrılıq ölümə doğru atılan ilk addımdır.
Qovuşmamaqsa hələ yaşama ümididir.
Sevgili olmadan izdivac qurmaq bədbəxtlikdir.
Sevgili olaraq nigah qurmaqsa eşqin sonudur.
Dost olmaqla təsəlli tapmaqsa acizlikdir.
Yad adamlar biri-birini ömür boyu tanımadan sevə bilərmi?

Səfil şair mənə demişdi. Bütün ayrılıqlar eyni yola gedir.
Bütün sevgilər ehtirasdan, şəhvətdən yaranır.
Amma inan, mən səni heç vaxt ehtiraslı pozada düşünmədim.
Sən müqəddəs deyildin, mən səni müqəddəsləşdirmişdim.
Bu mürəkkəb söz yığını nəyə lazımdır, bilmirəm.
Mən cəsarətsiz adamam, sənə deməyə qorxduqlarımı
vərəqlərə yazıram, adına şeir deyirlər.
Eşq insanın özünü alçaltmasıdır,
anlayırsan ki, daha özünün deyilsən, özgəninsən.
Söylə bilim, sən kiminsən?

Dahiləri öldürən obrazlar

                                       

Tolstoy Anna Kareninanı öldürməsəydi, Anna Tolstoyu öldürərdi. Dünya ədəbiyyatında ölmüş obrazlar daha çox yadda qalıb. Nümunələr çoxdur. Məsələn, İrvinq Stounun “ Yaşamaq yanğısı ” əsərində Van Qoq qardaşları ölür. Visente van Qoq intihar edir. Teo isə bu dərdə dözməyib ölür. Əsəri oxumayan üçün məlumat verim ki, povest ölümündən sonra dünya şöhrəti qazanmış dahi holland rəssamı Visente van Qoqun həyat və yaradıcılığından bəhs edir. Qustav Floberin “ Madam Bovari” romanının sonunda da xanım Bovari ölür. Bovari ölməliydi ki, əri Şarl Rodolfun simasına baxanda arvadını xatırlasın. Onun baxışlarında nifrət varmı? Bu suala cavab tapmaq çətin məsələdir. O, alicənablığını qorumuşdu. Somerset Moemin “ Ay və qara qəpik” əsərində də belə nəcib obraz var. Stryov ona xəyanət edən qadınına son anadək alicənab münasibət göstərir. Xanım Blanşsa ölür. Balzakın “Qorio ata” əsərində Qorio ölməliydi. Bu cür möhtəşəm obrazlar ölməyə bilməz. Onlar öz zəngin mənəvi dünyaları ilə bu rəzil madd dünyada yaşaya bilməzlər, bu cür insanlara qocalıqdan ölmək yaraşmaz. Qorio ata qoca olsa da sadaladığım digər obrazlar gənclik və orta yaş həddinə çatanda ölürlər.

Düşünürəm, axı niyə bu obrazlar ölür, niyə bu ölümlər bir oxucu kimi məni sarsıdır, həm də düşündürür. Niyə mən madam Bovari Şarla xəyanət edəndə özümü Şarlın yerinə qoyuram. Ümumiyyətlə oxuduğum əsərlərdə özümü daha çox kədərli obrazların yerində görmüşəm. Əksər hallarda xoşbəxt obrazlar axmaq olurlar. İnsan təbiətində kədərə ehtiyac duyğusu var. Kədərsiz insan dünyanı dərk edə bilməz. Düzdür, Tolstoyun Anna Kareninadan daha dəyərli obrazları var. Bu haqda başqa yazılarda yazacam. Anna Kareninaın alicənab, nüfuzlu əri var. Floberin Madam Bovarisi ilə Tolstoyun Anna Kareninası, həmçinin Somerset Moemin Madam Blanş obrazları arasında kəskin bir oxşarlıq var. Hər üç qadın xəyanət edir. Hər üç qadının mədəni, nəcib əri var. Bəs niyə xəyanət edirlər? Kişi həddən artıq nəcib olanda qadın bezir, yorulur, sərt kişi arzulayır. Azərbaycanda alicənab kişini homoseksual hesab edirlər. Qadınlar dost olmağı bacarmır. Onlara qulaq yoldaşı lazımdır.

Başqa bir ölmüş obraz Nelli yadıma düşdü. Dostoyevskinin “ Alçaldılmış və təhqiredilmişlər” romanının qəhrəmanıdır. 13 yaşlı qız xoşbəxtliyə yaxınlaşanda, insanlar tərəfindən mərhəmət görəndə həyatla vidalaşır. Mənə elə gəlir ki, dünya ədəbiyyatının ən kədərli uşaq obrazlarını Dostoyevski yaradıb. Nestoçka Nezvanova obrazını çox sevirəm. Bu əsəri oxuyanda düşünmüşdüm, axı necə olur ki, qız atalığını doğma anasından daha çox sevir.

Bu obrazlar ölməsəydi yazıçılar özləri öləcəkdi, çünki belə ağır, kədərli obrazlar yaradandan sonra ya obrazı öldürməli, ya da özün ölməlisən.

P.S. Azərbaycan dilində neçə hərf, neçə səs olduğunu bilməyənlər bu yazıya görə də məni tənqid edəcəklər. Artıq öyrəşmişəm. Azərbaycanda səmimi insan tapmaq çətindir. Səmimi oxucu tapmaq daha çətindir. Gecdir daha, gedin yatın .

Satılmaqdan qorxanlar

İnsanlar standart həyat yaşayırlar. Dünyaya gəlir, baxçaya, məktəbə gedir, ağlı varsa universitetə qəbul olur, ağlı yoxdursa erkən yaşda izdivac qurur. Tələbə qızların ailə qurmasını axmaqlıq hesab edirəm. Əgər ərə gedəcəkdinsə universitetə niyə qəbul olurdun. Amma bir həqiqəti deyim ki, məqsədli şəkildə nüfuzlu universitetlərə qəbul olub bahalı ər axtaran qızlar da var.

Hər zaman fərqlənmək, şablon həyat tərzindən qaçmaq istəmişəm. Müxtəlif səbəblərim var. Ömür o qədər uzun deyil ki, həm məhəbbətə, həm də yaradıcılığa həsr edəsən. Bu cümləni Somerset Moemin “ Ay və qara qəpik ” əsərində oxumuşam. Ailə quran insanlara münasibətim mənfidir. Onlar standart məqsədlərə xidmət edirlər. Əksər insanların məqsədləri evlənmək, uşaq böyütmək, nəsil artırmaqdır. Bunu hamı bacarır. Bu sual ətrafında çox düşünmüşəm. Bir insanla uzun müddət birlikdə necə yaşamaq, eyni simanı nə qədər görmək olar? İnsan bu eynilikdən bezmirmi? İlk 2- 3 ildə cütlüklər xoşbəxt olur, sonrakı 1-2 ildə xoşbəxt görünməyə çalışır, növbəti illərdə xoşbəxt görünməyə çalışma cəhdləri iflasa uğrayır. İlk dəfə Cek Londonun “ Martin İden “ romanını oxuyarkən məhəbbət haqqındakı düşüncələrim darmadağın oldu. Martin İden obrazında öz məqsədlərimi tapmışdım. O da yazıçı olmaq istəyir. Heç bir qəzet, jurnal əsərlərini qəbul etmir. Gərgin iztirablara dözməyə məcbur olur. Zəngin ailənin qızını sevir. Ruf da onu başa düşmür. Martin İden kübar aləmin saxtakarlığına nifrət edir. Martin İdenin əzablı aclıq illərindən sonra əsərləri yüksək tirajlarla çap olunur. Yüksək məbləğdə qonorarlar alır. Onu rədd edən Ruf və ailəsi indi Martinə şəfqət dolu münasibət göstərirlər. Martinsə bu saxtakarlığına nifrətini bildirir. Azərbaycanda Martin İden tapmaq olarmı? Məncə hə. Amma bu ölkədə uzun illər Martin İden olmaq çətindir.  Ac olduğunu görüb səni satın alacaqlar. Martini şöhrətpərəstlikdən daha çox şöhrətə gedən yol maraqlandırır. Başqa bir nümunə də var. Milan Kunderanın “ Varlığın dözülmək yüngüllüyü ” əsərində Tomaş bütün məhrumiyyətlərə, alçaldıcı münasibətinə baxmayaq əqidəsindən dönmür. Çünki əmindir ki, düzgün yoldadır, satılmayan vicdana sahibdir. Gənc yazar dostlarımız aclığa, məhrumiyyətlərə dözməyib AYB kimi potensialsız, uğurlu  gələcək vəd etməyən quruma qoşuldular. Ümid edirlər ki, dövlət onlara ev, pul, fəxri fərman verəcək, bəlkə də verəcək. Lakin onlar öz azad mövqelərini itirəcəklər. İstədiklərini yaza bilməyəcək. Ayda bir dəfə Rəsul Rzanı, iki dəfə Anarı tərifləyəcəklər. Məcburdurlar. Mövzudan çox qaçdım. Azərbaycanda yaşayırsansa qaçmalısan. O qədər qaçmışıq ki, yazıda da hiss olunur.

Sveyqin novellalarını oxuyarkən qadınları qeyri – ciddi varlıqlar hesab etdim. Sentimental insan ciddi xarakterə sahib ola bilməz. Floberin “ Madam Bovari ” əsərində də qadın sentimentallığı, xüsusən də əyalət qadınlarının davranışı mükəmməl təsvir olunub. İnsan satılmağa məhkumdur. Çarəsiz xəstəliyə düçar olan ata, övladı aclıqdan ölən ana satılmaya bilməz. Nə bilim, bəlkə də satılmaqdan qorxduğum üçün nikahı sevmirəm .

Şüurlu cəhalət

                                               

Nəcib Məhfuzun romanlarını   oxudum, maraqlı məqamlar var, amma insan elə zənn edir ki, kitabı hansısa hacı yazıb. Ciddi deyirəm. Salman Rüşdiyə " Şeytan ayələri " əsərinə görə nifrət bəsləyən Nəcib Məhfuz ölüm fitvasına qarşı da etirazını bildirmiş, yazıçının söz azadlığı məsələsini qabartmışdı. “Məhəllənin hekayətləri” əsərində mədrəsə təhsilinə etiraz motivi məni təsirləndirdi. 19 – cü yüzillikdəki Azərbaycanı xatırladım. Hətta 20 – ci əsrdə də mədrəsə təhsili qalmaqda idi. Savadlı insanlar mədrəsələrdən qaçırdılar. Savadsız azərbaycanlılar isə mədrəsə təhsili deyil, məktəb təhsili görsəydi xalqımız daha çox ziyalı qazanardı. Azərbaycan xalqının zurna – qaval mühitindən xilas ola bilməməsinin səbəbi sovet dönəmində yüzlərlə ziyalının sürgün edilməsi, öldürülməsidir.

Bilirəm, mövzudan yayındım. Amma Nəcib Məhfuzun yaradıcılığı ilə tanış olarkən hər şeydən öncə mədrəsə təhsilinə etiraz gördüm. Kəndlilərin silaha sarılıb imperializmə qarşı savaşa çıxmaları onu sevindirmişdi. Yazıçı, haqqında danışdığım romanda bu məsələyə xüsusi diqqət ayırıb. Misirdə qızların erkən yaşda ərə verilməsindən narazı olan yazar məntiqdən kənar köhnə xalq ənənələrinin kütləvi savadsızlığa yol açdığını bildirir. Romanda uşaqlar arasında mərc kəsilmə səhnəsi var. Obrazlardan biri mərc etdiyinə görə 10 ədəd acı bibər yeyir. Bəzən mən də uşaq olanda belə mənasız mərclər etmişəm. Lakin bir həqiqəti dərk edirəm ki, həmin mənasızlığa qayıtmaq üçün qarşıdakı mənalı illərimdən keçməyə hazıram. Gəlin, səmimi olaq və etiraf edək ki, uşaqlıq illərimizdə hamımız sevmişik və uğursuz eşq bizim üçün müəyyən müddətə qədər ciddi travmaya səbəb olub. Orta məktəbdə yaxşı oxumuşam. Başı eşq məsələlərinə qarışanlarsa həyatda heç bir uğur qazanmadılar. “  Məhəlləmizin hekayətləri ”ndə əsas qəhrəman uğursuz eşq yaşadığı üçün bəzi anlarda zahidlik həyatını arzulayır. Sevən insan həmişə narahatdır, şübhə qurdu həmişə beynini dağıdır, unudulmaqdan, satılmaqdan qorxur.

Seyyidə adlı qız elçilərə yox cavabı verir. İnsanlar şübhələnir, söz-söhbət yaymağa başlayırlar. Qızın atası bu dərdə dözməyib ölür. Ərəb yazıçı müsəlman xalqlarının savadsızlığının səbəbini göstərir. Hələ də inkişaf yoxdur. Ərəblərə maddi zənginliyi ona görə bəxş ediblər ki, mənəvi yoxsulluqlarının fərqinə varmasınlar.

Bütün münaqişələrin sülh yolu ilə həllini arzulayan Nəcib Məhfuz Misir ənənələrini pozaraq 43 yaşda evlənmişdir. Nəcib Məhfuz Nobel mükafatına layiq görülmüş ilk ərəb yazıçısıdır. Afrika mənşəli amerikalıların vətəndaş hüquqları uğrunda qeyri-zorakı yolla mübarizənin önündə gedən Martin Lüter Kinqin (1964-cü ildə Nobel Sülh mükafatına layiq görülmüşdü, bundan dörd il sonra o qətlə yetirilmişdi)  sözlərini xatırladım. . “Bu dünyada şüurlu cəhalətdən və axmaqlıqdan daha qorxulu şey yoxdur” Əminəm ki, müsəlmanların cəhaləti şüurludur. Onlar şüursuz olduqlarını dərk etsələr də tənbəlliklərinə görə bu bəladan xilas ola bilmir. Ağıllı insan ağıllı olmasından əmin olmadığı qədər axmaq adam axmaq olduğundan əmindir. Sadəcə tənbəllik edir. Ovcuna qoyulan hər şeyi rahatlıqla həzm edir. Hər növ nəticə ilə razılaşır. Ərəb şeyxləri cib dəsmallarını da qulluqçulara daşıtdırırlar.

Deyəsən, çox danışdım. 

Ağlaya və gülə bilməyən xalq

                                 

Azərbaycan xalqı ürəkdən sevinə bilmir. Sevinc duyğusunu unudub. Səbəblərdən biri kredit borclarıdır. Keçən həftə qonşumuz bu səbəbdən intihar etdi. Ölkəmizdə kredit faizləri çox yüksəkdir. İnkişaf səviyyəsinə görə Azərbaycandan dəfələrlə geridə qalan ölkələrdə kredit faizləri daha aşağıdır. Sual verə bilərsiz, kredit almağa məcburuq? Bəli məcburuq, çünki ya iş tapmırıq, ya da əmək haqqı yaşamaq üçün yetərli olmur. Ərzaq məhsullarının satış qiymətində artım müşahidə olunsa da əmək haqları artmır. Lakin 300 manat maaş alan adamın 30 minlik maşın sürdüyü ölkədə bu halları normal hesab etmək olar. Biz ayağımızı yorğana görə uzatmağı öyrənməmişik, əgər buna cəhd etsək yorğan belimizdə qalar. Bəs çıxış yolu nədədir? Heç özüm də bilmirəm. Dəfələrlə müşahidə etmişəm. Mövcud vəziyyətə aktiv formada etiraz edənlərin əlsəriyyəti rusdillilər və ya digər millətdən qarışığı olanlardır. Bu da təbii haldır, çünki onlar bizim kimi dözümlü xalq deyillər.

Nəinki sevinməyi, hətta  ağlamağı da bacarmırıq. Rusları bəyənmirik, deyirik ki, məzarlıqdan gəlib şərab içirlər, ingilisləri bəyənmirik, deyirik ki, məzarlığa kostyumda gedirlər, norveçliləri bəyənmirik, deyirik ki, məzarlıqda ağlamırlar. Özümüzü çox bəyənirik. Çünki dəfn zamanı şüvən arvadlar kimi mərsiyə deməyi, ağlamağı yaxşı bacarırıq.  Azərbaycanda qadınlar dəfn mərasimində iştirak etmirlər. Çünki mərsiyə oxuyur, özlərini daşa- divara çırpır, mənasız hərəkətlər edilər. İnsanın savadsızlığı həm də onun kədərə münasibətindən bəlli olur.

Keçən həftə məhəlləmizdə yas mərasimi keçirildi. Qadınlar çox çalışsalar da ağlaya bilmədilər. Məclisə mərsiyyə deyən gətirdilər. Qadın elə sözlər danışdı, elə ağlaşma qurdu ki, hamı ağladı. Həmin qonşum 30 minə atasına məzardaşı düzəltdirdi. 3 gün sonrasa qonşumuz Mirəziz dayı ciyər qanaxmasından öldü. Vaxtında əməliyyat olunsaydı yaşayardı. 20 min manat lazım idi. Xalqımız pulunu dirilərə yox, ölülərə xərcləyir. Yaşasın, 30 minlik ölülər. Biz ağlamağı da normal bacarmırıq.

Azərbaycanda 100 uşaqdan soruşsan ki, həyata niyə gəlmisən? 90 nəfər eyni cavabı verəcək. 
- Valideynlərimin sözünə baxmağa, anamın, atamın dediklərinə qulaq asmağa. 
Uşaqlara seçim şansı tanınmır. Valideynlər savadsız olduğuna görə övladlar da savadsızdır. Atalar və oğullar arasındakı oxşarlıq fərqlilikdən daha çoxdur.

Nicat Həşimzadə 

Milli mənəvi dəyərlərimiz

Azərbaycan oxucusu "Bozun əlli çaları" nı, "On bir dəqiqə"ni oxuya bilər. Azərbaycan yazarının erotik romanınsa oxumaq olmaz. Hətta söymək, alçaltmaq da olar. Çünki Azərbaycan yazarının erotik əsər yazması milli mənəvi dəyərlərə ziddir.  Hansısa qızın arxasına göz dikmək, parkda tum çırtlamaq, eyvandan aşağı zibil atmaq, küçədə hündür səslə danışmaq, alt paltarını küçədən asmaq, azyaşlı uşaqların yanında siqaret çəkmək olar. Öz yazarımızın erotik əsərini oxumaqsa milli mənəvi dəyərlərə ziddir. Milli dəyərləri kim müəyyən edir? Bu dəyərlər bizə hansı müsbət keyfiyyətləri bəxş edib?

Bir yoldaşım deyirdi ki, Azərbaycan qızının əcnəbiyə ərə getməsi milli dəyərlərimizə ziddir. İnkişaf etmiş, intelekti ilə mövcudluğunu sübut etmiş xalqın nəcib bir nümayəndəsi xalqımızın qızını sevsə bu cür inanılmaz fədakarlığa görə həmin əcnəbiyə təşəkkür etməliyik.

Xalqın təfəkkürünü korlayan, darmadağın edən əsas nəsnələrdən biri də şifahi xalq ədəbiyyatı nümunələrimizdir. Dastanlarımız bərbad səviyyədədir. Zurna – qaval havası əks etdirir. Dədə Qorqud ud çalır, ayrandan, qatıqdan, gəlin-qayınana münasibətlərindən danışır. Koroğlu saz çalır, mahnı oxuyur, toylara gedir. Folklorumuzun ən geniş yayılmış nümunələrindən biri də əmək nəğmələridir. Bu millət iş gördüyü zaman da mahnı oxuyurmuş. İndi bildinizmi biz nə üçün zurna- qaval xalqıyıq. Eşq olsun bizə.

Müasir Azərbaycan gənci fərqli görünmək üçün özünü gicliyə qoyur. Əksər gənclər heç nəyi səmimi etmirlər. Olduqları kimi görünməkdən qorxub fərqlənmək eşqinə görə gic - gic hərəkətlər edirlər. Bunun səbəbkarı da milli mental dəyərlərimizin kasadlığıdır. Yadıma gəlir, orta məktəbdə bədən tərbiyəsi dərsinə çıxmağa çox şagird tənbəllik edərdi. Zalın pəncərəsindən tullanıb dərsdən qaçardılar.  Bədənimizi tərbiyə edə bilmədik, şüurumuzu necə tərbiyə edək ? 
İnsan elə bir varlıqdır ki, həmişə özündə olmayanı axtarır. Əksər adamların əxlaqlı kitablar axtarması da bu səbəbdən doğur. Həqiqətən də insanların əxlaqa ehtiyacı var. Məsələn onlar üçün Henri Miller və Markes dahi yazıçı deyil. sadəcə əxlaqsızdırlar.

Düşmən dahilərin mehriban qadınları

Dostoyevki ilə Lev Tostoy arasında çox münaqişələr yaşanıb. Lakin onlar heç zaman görüşməyiblər. Lev Tolstoyun qadını Sofiya Andreyevna Tolstoy dünyaya 19 övlad gətirmişdi. Onlardan 5- i erkən yaşlarda həyatla vidalaşsalar da Sofiya 14 övlad böyütmüşdü. Bundan əlavə “Hərb və sülh” kimi geniş həcmli əsərin 7 dəfə üzünü köçürtmüşdü. O, uşaqlarını səs-küy salmağa qoymurdu ki, əri rahatca işləyə bilsin. Həm də onlar arasında 17 yaş fərqi olub. Maraqlıdır ki, Tolstoy bu cür  qadından imtina edib. Dostoyevskinin türk xalqına qarşı münasibəti birmənalı olub. “Karamazov qardaşları” romanında müsəlmanları kafir adlandıran yazıçı “Ölü evindən qeydlər” əsərində türk qılıncının kəskinliyindən danışır. Tolstoy tərəfdarları Dostoyevskini savaşa meyilli yazıçı sayır, Tolstoyun sülhsevər mövqeyindən həvəslə danışırdılar. Onlar arasında paxıllıq münasibətləri var idi. Tolstoyun maddi həyatı qaydasında olub. Dostoyevskinin xanımı Anna Qriqoryevanın dili ilə desək Lev Tolstoy Turgenyev kimi təmin olunmuş yazıçılardan idi. Onun borcları, maddi problemləri olmayıb. Dostoyevski isə bütün həyatı boyu borc ödəyib, hətta borclarını tam ödəmədən öldü. Maddi qayğılarına görə Dostoyevski romanları tələsərək yazır, hətta təkrar oxumadan, düzəliş etmədən çapa göndərirdi.

Lev Tolstoy Dostoyeskinin dilini səliqəsiz hesab edir, romanlarında tələskənlik hiss olunduğunu yazır. Anna Qriqoryevanın gündəliyini oxuyarkən bu suallara cavab tapmaq olur. Tolstoy “Etiraflar” ında mistik qüvvələri həqiqət saymadığını yazır. Dostoyevskinin əsərlərindəsə mistik yanaşmalar, ilahi qüvvələrə inam çoxdur. Tolstoy onun qəhrəmanlarını həddən artıq şişirdilmiş hesab edir. Dostoyevski daim təqib olunub. Məhkəmə hakimiyyətinə qarşı çıxışları onun sürgün olunmasına səbəb olub. Həm də əyyaşlıq və qumar həyatı onun sağlamlığına sağalmaz yaralar vurub. İki dahi yazıçı arasında mübahisəli məqamlar olmasına baxmayaraq onların qadınları rəfiqə olublar. Anna Qriqoryevna Sofiyaya çapetmə sənətinin sirlərini öyrədib. Dostoyevskinin əsərlərini çapa hazırlayan Anna Qriqoryevna bu prosesi Sofiyaya da öyrədib. Xanım Qriqoryevna gündəliyində yazır :

 - Mən əmin oldum ki, Sofiya dahi yazarımızın qoruyucu mələyidir.

Tolstoyun Staxova yazdığı məktubda Dostoyevski haqqında yüksək fikirlər var. Lakin Dostoyevski artıq həyatda deyildi. Yüksək fikirlərə görə Anna Qriqoryevna Tolstoya təşəkkür edir. Borclara görə romanları tələsərək yazan Dostoyevski buna görə çox üzülürdü. Bəzən etdiyi kiçik bir qüsur romanlarının ideyasını öldürürdü. Jurnallar onun təmin olunmamış, pula su kimi ehtiyacı olduğuna görə az qonorar ödəyirdilər.

Dostoyevski bədbəxt insan idi. Xoşbəxtlik hissi  ona yad idi.  Uşaqlığını sərxoş ata və xəstə anasının yanında keçirən Dostoyevskinin əksər əsərlərində  kədərli uşaq obrazları var. Dünya ədəbiyyatının ən kədərli uşaq obrazlarını məhz Dostoyevski yaradıb. Nümunə kimi “ Alçaldılmış və təhqiredilmiş insanlar” romanındakı Nelli, Nestoçka Nezvanova povestindəki Nestoçka obrazları dediklərimin əyani sübutudur.

Birinci yoldaşının və qızının ölümü onda əsəb gərginliyi yaratmışdı. Sonra sekretarıyla evlənən Dostoyevski yenidən borclara düşür və ömrünü qumarxanalarda keçirməyə məcbur olur.

Mən sizə o Dostoyevskidən danışdım ki, Sartr və Kamyu onu mənəvi ataları sayır, Nitşe isə onu həyatının sevinci, bəşəriyyətin nuru sayır. Bəşəriyyətin nurusa ciyər qanaxmasından öldü. Sibirdə yaşadığı sürgün illəri onun ciyərlərini məhv etmişdi. Nitşenin həyatımın sevinci adlandırdığı dahi yazıçı bütün həyatı boyu heç zaman xoşbəxt olmadı.

Nicat Həşimzadə 

şeirvari hekayəciyəz . . .
Gecənin sükutu qulaqlarıma pıçıldayır,
darıxmamaq ən dəhşətli bədbəxtlikdir,
darıxma səbəbi olmayan insan bədbəxtdir.
dünyanın sonuncu insanı evində tək qalanda da
külək qapını döyür
düşünürsən, kimdir gələn.
Uşağı yatmaq, gənci oyaq qalmaq böyüdür,
qocalar isə eyni ölçüdə qalırlar.
müxtəlif dildə sevən insanlar
eyni dildə ayrılırlar.
bir qadını ağlatmaq
bir kişini sevindirmək qədər asandır,
sükut dolu gecələrdə.
Bir adam var səkidə,
bax, uyuyur daş üstdə.
bəşər üçün ağlayana
ağlayacaq bir insan da qalmayıb.
Sənsən həmin tənha qoca,
dünyada səndən özgə kimsə qalmayıb.
ölümündən öncə bir rəsim çəkdirmək istəyirsən,
amma rəsmini çəkməyə bir kimsə yoxdur daha.
kişi bətnindən doğulanlar daha tez ölür bəlkə də,
bəlkə indi qadın belindən yaranır varlıqlar.
bəlkə daha yaranış olmayacaq.
dünya bizdə qonaq deyil,
biz dünyada qonağıq.
heç bir vicdansız belə qonaq qarşılamaz,
belə rəhimsizcə yola salmaz.
Həyat məktəbinin şagirdi
səni evdə unudurdu həmişə,
alnına yazılan " 2 " lər
taleyinə yazılıbmış, qoca.

Şərabdan ucuz qadın

Bəzən darıxırsan və gərginlik səni öldürür. Bəzənsə darıxmırsan, uğrunda darıxacağın səbəbin olmur . Əsəblərin qarışır. Sənin üçün varlıqla heçlik arasındakı sərhəd itir. O zaman hər şey absurd görünür. Günəş batır, ay çıxır, qışda qar yağır, yayda qızmar isti olur, amma nə olsun ki ? Bütün bunların sənə dəxli yoxdur. Düşünürsən ki, hər şəy cəfəngiyyatdır. Və heç gözləmədiyin anda ürəyin bulanır, təbii ki, təbiət kişilərə hamilə olmaq görəvi vermədiyi üçün ürək bulanmanın yeganə səbəbi zəhərlənmə ola bilər. Fəqət sən qidadan deyil, ətrafdakı insanlardan, ümumən bəşəriyyətdən zəhərlənmisən. Dünya öz gərginliyi ilə səni yeyib bitirir. Ya da sən bəşəriyyəti öz kədərinlə məhv edirsən. Ya sən ətraf mühiti dəyişirsən, ya da mühit səni dəyişir. Bəs ətrafındakı dəyişikliklər insanı dəyişməyə bilərmi ? Yaşanan xaoslar, mövcudluqlar, qəfil hərəkətlər, ölümlər insan təbiətinə təsirsiz ötüşə bilərmi ?

 “ Ürəkbulanma ”  romanını  oxuyan gənc  həyatdakı bütün mövcudluqların absurd olmasına inanmaq istəsə də bacarmırdı. Eşq hələ də onun üçün ali həqiqət olaraq qalırdı. Evli olduğu zamanlar bir ərli qadına aşiq olmuşdu. Sonra qadın boşandı, lakin boşanma səbəbi təkcə o , deyildi. Sadəcə bir gerçək var idi ki, gəncin əminliyi ona cəsarət vermişdi. Bəzən etirazlar edirdi.

- Yox. , bağışla , mümkün deyil, mən evli kişini sevə bilmərəm. Axı buna layiq deyiləm.

İsterik hallara qapılmaq qadınların ən çox arzuladıqları məqamdır. Onların isteriyaya ehtiyacları var. Şöhrət qadınlar üçün ən ali həqiqətdir. Dostoyevski yazırdı ki, rus qadını dünyanın ən dözümlü qadınıdır. Çünki əyyaş rus kişisinə dözür. Fəqət rus qadınının kübar aləmdə nüfuz qazanmaq üçün etməyəcəyi rəzillik yoxdur.

- Mən tezliklə boşanacam. Hər şey gözəl olacaq. İnan.

Qadın susdu. Etiraz etmədi. Bəlkə də bir kişi tərəfindən bu dərəcədə cəsarətli eşq görmək onu məmnun edirdi.

Kişi  boşandı.  Qadınla münasibəti çox gözəl idi. Amma bir zamana qədər. Xəyanət eşqin qatilidir demək nə qədər şablon səslənsə də reallıqdır. Mən evli kişini sevmərəm deyən qadın elə evli kişi ilə ona xəyanət etdi.

Bir müddətə qədər liberal təfəkkürlü idim. Qadınların azadlığa layiq olmadığından əmin olduqdan sonra bu mənadakı liberallağımı məcburən öldürdüm.

İndi biz şərab içirik, qızının dünən  2 yaşı oldu. Bu günsə sevdiyi qadının xəyanət xəbərini aldı. Hələ də bilmirəm ki, içdiyimiz şərab dünənin sevinci yoxsa bu günün kədəridir ? İçək deyir, mən də içirəm. Bəlkə də içməkdən öləcək 

Qadın sünnəti

Feminist yazardır. Yaşadığı mühit onu kişilərə nifrət etməyə məcbur edib. Düşünür ki, qadın günahkar ola bilməz. Çünki onun cəmiyyətində günahları yalnız kişilər edə bilər. İslamda qadının rolu və yerinə dair çoxsaylı kitablar müəllifidir.  Ölkəsində qadın sünnətinə qarşı etiraz çıxışları təşkil etdiyinə görə həbs olunmuşdur. Ərəb cəmiyyətində qadının statusunu ironik dillə təsvir etmişdir. Söhbət Nəval Əl Səədavidən gedir.

Müsəlman qadını niyə bədbəxtdir. O, müsəlman ölkələrində aşağılanan, təhqir olunan qadınların dərdlərindən söhbət açır. Müsəlman ailələrində qız övladı doğulanda kədərlənirlər, qızlar ölü doğulanda və ya sonradan öləndə atalar sevinirlər. “Sıfır nöqtəsində qadın ” romanına görə qadın yazara qarşı təqiblər artmışdı. Səəadavi yazır ki, müsəlman qadın əri tərəfindən döyülməyi, alçaldılmağı ilahi xoşbəxtlik zənn edir. Modern təfəkkürə sahib olan qadın dərhal lənətlənir.

Adını çəkdiyim roman real hadisələr əsasında yazılıb. Qənatir zidanında həbsdə olun qatil qadının həyat hekayəsi yazarı bu romanı yazmağa həvəsləndirib. Firdovs uğursuz qadın simvoludur. Uğursuzluğuna görə onu günahlandırmaq olmaz. Səəadavi ilə görüşdən bir neçə dəfə imtina etmiş Firdovs nəhayət yazarla görşmək qərarına gəlir. Ona öz faciəli taleyi haqqında danışır. Keçmişində fahişəlik etməyə məcbur olan, bir insanı qətlə yeyirən Firdovs əfv ərizəsinə imza çəkməyəcək qədər qürurludur. O, bağışlanmasını istəmir, çünki etdiyinin günah olduğunu zənn etmir. Onu edam edəcəklər, bu qaçılmaz məsələdir, özü də bu həqiqəti anlayır.

Uşaq yaşlarında Firdovsu sünnət edirlər. Qızlarda erkən ehtiraslanma hallarının qarşısını almaq üçün vaginalarının zövq hissəsini kəsirlər. Bunun da nəticəsində onlarda psixoloji travma yaranır. Əgər Allah hər şeyi  mükəmməl yaradıbsa müsəlmanlar qızlarını və oğullarını nə üçün  sünnət etdirirlər ? Yəqin ki, bu sualıma görə məni döyməzlər. Anasını erkən itirən Firdovs bunun acısını yaşayır. Başqa bir qadın ona analıq edir. Əgər buna analıq demək olarsa. Firdosun anası qızının gözləri önündə atasının ayaqlarını yuyur. Sonrasa qız özü atasının ayaqlarını yuyur. Bu cür hallar kişi hakimiyyətinin göstəricisidir.

Əsər haqqında fikrimi soruşsanız, tək cümlə ilə belə ifadə edərdim. Bu əsər məni yıxdı, sözün əsl mənasında sürüdü. Belə düşündüm ki, belə bir mühafizəkar cəmiyyətdə Firdovs xoşbəxt ola bilməzdi. Əmisi yoxsulluq səbəbinə görə Firdovsu yaşlı kişiyə ərə verir. O da qocaldıqdan sonra Firdovsa baxmaq, maddi və mənəvi ehtiyaclarını ödəmək gücünü itirir. Əslində heç Firdovsun qayğısını da çəkmirdi. Nəticədə Firdovs fahişəlik etməyə məcbur olur. Maddi qayğılar və tənhalıq əzabı qadını əxlaqsızlaşdırır. Əsərin verdiyi əsas iki ideyadan biri budur. Digər ideyasa qadın sünnətinə etirazdır. Təbiət hər şeyi mükəmməl yaradıb. 

 Mən də bu mənada həm qadın, həm kişi sünnətinə etiraz edirəm. Sünnət edilən hissə kişi cinsi orqanını müxtəlif infeksiyalardan qoruyur. Sünnət zamanı isə həmin müdafiəedici dəri kəsilir. Elm artıq sübut edib ki, sünnətin xeyirdən daha çox ziyanı var. Qadın sünnəti də olduqca anormal haldır. Əsl əxlaqsızlıq budur.

Fahişə olduğu zaman duyğularından məhrum olan Firdovsun həyatı edamla sona çatır. O, özü edam cəzasının ömürlük həbslə əvəz edilməsini istəmir. Ölüm anı Firdovs gerçəyə çatdığını düşünürdü. Bəs çatmışdımı ? Bəlkə də bu, təsəlli idi ? Ancaq ölümünü rahatlıqla qəbul edən insan təsəlliyə ehtiyac duyarmı ?

Bu, bir həqiqətdir ki, dünyanın hər hansı bir nöqtəsində bir qadın sıfır nöqtəsində gözləməkdədir.

                                                                        

                                                                                                    

neçə qız sevib 
neçə qadın həsrəti çəkmişik,
biz natamam kişi olmağı öyrənəndə 
qızlar qadın olurdu,
biz tam kişi olandasa
həsrətini çəkdiyimiz qadınlar
körpə bəsləyirdilər . .

Mən səni sevirəm, sən onu,
O da başqasını və beləcə
bütün bəşəriyyət sevilmədən sevir.
Ümidsiz insanı yaşamaqdan daha çox
öləndə kimin çiyni üzərində məzara 
yola salınması düşündürür.
Ümidli insan isə yaşamaq üçün
başqa birinin ölümünü arzulayır.
gözlərim baxışlarına son dəfə zillənəndə anladım,
bu dəfə də həbsdən xilas ola bilməyəcəm.
solçular tez öldüyü kimi
solçu şeirlər də erkən görüşür
torpağın soyuq qatı ilə.

biz inqilab övladı,
müharibə körpəsiyik.
mədəmizi qənd tozu yemək qurutdu,
gözlərimizi şam işığında oxumaq kor etdi,
arzularımızı qara məktublar qaraltdı,
anamı atamın yolunu gözləmək qocaltdı.
mənim üçün türkün atası Mustafa Kamal yox,
Aziz Nesin oldu, onu oxudum, ona inandım.

Zindandakı qarışqalar qozbel fəhlələri xatırladır .
Fəqət onlar kapitalizmə deyil, yalnız özlərinə xidmət edirlər.
Sevinc paylaşınca azalır, kədərsə onsuz da həmişə çox olur.
demək ki, iki insanın biri - birindən gizli saxladıqları kədər
paylaşdıqları sevinc duyğusundan daha çoxdur,
bəs onda insanlar niyə izdivac qururlar ?

lənətəgəlmiş zindanda işıqlar söndü,
birazdan siçovullar üsyan nəğməsi oxuyacaqlar.
mənsə özümə təsəlli verəcəm ,
vicdan azadlıqdan daha dəyərlidir . . .

Əyalət qadınları

                                           

Qustav Floberin  “ Madam Bovari ” si  dövrünün ən qalmaqallı əsəri hesab olunur. Əsərdə əyalət adətləri tənqid olunur. Madam Bovari mənim üçün sədaqətsizlik simvoludur. Onun təbiətində meşşan əxlaqı hiss olunur. Müsyo Bovari qadınının hər dəcəlliyinə dözür. Xəstəliyi dövründə ona dəstək olur. Həddən artıq sentimental olan Emma Şarlı görən an anlaşılmaz duyğular yaşayır. Onun izdivac təklifini qəbul edir. Nigahdan sonrasa seçimində yanıldığını düşünür. Madam Bovari daha kübar həyat arzulayır. Adətən belə qadınlar haqqında deyirlər:

  - İlk baxışdan sadiq qadına bənzəyir amma sonadək sədaqətli olcağından əmin olmaq olmaz.

Roman yazıldığı dövrdə Fransa ədəbiyyatı romantizmdən realizm ədəbi cərəyanına keçid mərhələsini yaşayırdı. Realist əsərlər insanlara daha çox kədər bəxş etdiyindən rahatlıqla həzm olunmurdu. Madam Bovari hər şeydən narazıdır, onun xoşbəxtliyi müvəqqətidir. Onun romantik ideyaları da kasaddır. Mən bu obrazı natamam qadın hesab edirəm. Evliliklərinin ilkin dönəmində Şarlla Emmanın həyatında hər şey qaydasındadır. Sonradan vəziyyət ciddi mənada dəyişir. Qadından ərinə qarşı biganə, təhqiredici münasibət başlayır. Arvadını sevən Şarl hər şeyə dözür. Oxuduğu sentimental eşq romanları Madam Bovarinin düşüncələrini qarışdırır. Şarlı da günahlandırmaq olar. Bəzi anlarda o da Emmaya qarşı laqeyd davranır. İş haqqındakı düşüncələr onun həyatını işğal edir. İlk zamanlarda ərinə qayğı göstərən, həvəslə qulluq edən Emma hansı səbəblərə görə ondan bezir. Ərinə sadiq qalmağa dəfələrlə cəhd etsə də heç nə alınmır. Emma ərindən nəvaziş almağa vərdiş etdiyi üçün davamlı olaraq bu qayğını gözləyir. Əyalət qanunlarından bezən Emma varlı ər arzusunda olduğu üçün Şarla ərə gedir. Lakin doktor Şarlın qazancı azalır. Bu, Emmada gərginlik yaradır. Madam Bovari öncə Leona aşiq olsa da, Leon başqa şəhərə köçür. Rodolf isə madamı şirin vədlərlə yoldan çıxararaq qadını özünə məftun edir.

Romanı konkret olaraq ərinə xəyanət edən qadının hekayəti kimi düşünmək düzgün olmaz. Əsərdə tacirlərin kələkbazlığı, kübar aləmin saxtakarlığı tənqid olunur, insanda məyusluq yaradan səbəblərə aydınlıq gətirilir. Emma həm də anadır, bir qadın kimi onun xəyanətini bəlkə də hansısa mənalarda anlamaq olar, lakin övladının atasına xəyanət edən qadına haqq qazandırmaq çox çətindir. Maddi qayğıları gündən -  günə ağırlaşan Bovari ailəsi borca düşürlər. Borc faizləri onları müflis edir. Madam Bovari ərinin xəbəri olmadan yüksək məbləğdə borc alır. Məhkəmə qərarına əsasən Bovarilərin daşınan əmlakı müsadirə olunur. Emma məşuqlarından yardım istəsə də heç biri ona yardım etmir. Romanın sonunda Emma intihara cəhd edir, ilk anda ona yardım etsələr də ölümü qarşısıalınmaz olur. Mənə maraqlı olan məsələlərdən biri Şarl Bovarinin arvadının ləyaqətsiz hərəkətlərindən xəbərdar olmamasıdır. Yəni ki, ərin qadından xəbəri yoxdur, ya da hər şeyi bilir, lakin susur. Bəs niyə susur? Müxtəlif səbəblər ola bilər. Bəlkə də alicənablığından susur. Arvadının etdiyi ən dözülməz hərəkətləri onun əsəb xəstəliyi ilə əlaqələndirən ər ona yenə də əvvəlki kimi şəfqətli münasibət göstərir. Emmanın ölümündən sonra məşuqla ərin görüşü baş tutur. Onlar arasındakı dialoqdan anlamaq olur ki,  Şarl arvadının xəyanətindən xəbərdardır. Hətta Rodolfun simasına baxarkən Emmanı xatırlayır və bu simaya sevdiyim qadının sevdiyi sima deyərək xitab edir .

Gəlin, əsas məsələyə diqqət edək. Madam Bovari niyə bu qədər üzgündür ? Onun məyusluğunun səbəbi nədir. Məncə onda zehni çatışmazlıq və yüksək sentimentallıq var. O, evdar qadındır və bu cansıxıcı mühit onda əsəb gərginliyi yaradır. Fərqliliklər həsrətində yaşayan Madam Bovarinin yeni eşqlər axtarışına səbəb olan məsələ elə budur. Ağlıma başqa nəsə gəlmir. Floberin Madam Bovari obrazı  Kamyunun Merso sürəti qədər gərgin, anlaşılmaz olmasa belə özlüyündə xüsusi xarakter əks etdirir. Bəlkə də Emma ərinə yalnız isterik anlarında xəyanət edirdi. Amma  bu fikir absurd səslənir.

Madam Bovarinin ölümündən sarsılan Şarl da çox keçmədən ölür və Berta yoxsulluq içində yaşamaq məcburiyyətində qalır. Əyalət qadınları həddən artıq sentimental olur və bunun cəzasını çəkirlər .

                                                                                                 

LGBT – lərə nə üçün dəstək oluram ?

23 illik yaşamım ərzində cinsi azlıqlar tərəfindən heç bir zərər görməmişəm. Öz həyat tərzləri ilə azadlığımı məhdudlaşdırmayıblar. Kavabata yazır ki, müdriklik yalnız ortaq cinsə mənsubdur. Platon isə bu mənada daha irəli gedərək söyləyir “ Cinsi azlıqlar bəşəri duyğuları daha dərindən dərk edirlər ” Azərbaycan cəmiyyətində anlaya bilmədiyim məsələlərdən biri də budur. İnsanların şəxsi həyatı nə üçün sizi bu qədər maraqlandırır. Bir insanın homoseksual olub olmaması sizi nə üçün narahat edir. Hər insanın öz seçimi, öz taleyi var. Azad yaşamaq hər insanın hüququdur. Sanki ölkəmizin bütün dərdləri düzəlib, təkcə geylərin problemləri qalıb. Əgər bir insan öz həyat tərzi ilə sizə mane olmursa niyə narahat olursuz ? Yəqin kişilər evlənməyə qadın, qadınlarsa kişi tapmamağa görə narahatdırlar.
   Azərbaycanda qeyri-ənənvi cinsi oryentasiyaya malik olan şəxslərə münasibət birmənalıdır Problemin həlli cəmiyyətdən təcrid etməkdirmi? Ölkəmizdə ən ciddi problemlərdən biri məhkumluq həyatı yaşayanların işsizlik problemidir. Onlar təhlükəli insanlar hesab olunurlar. Bu səbəbə görə heç bir yerdə işə qəbul olunmur, məcburən yeni cinayət hadisələri törədirlər. Bu mənada cinsi azlıq nümayəndələri də bədbəxtdir. Çünki işlə təmin olunmurlar. Axı nə üçün insana gördüyü işə, savad dərəcəsinə görə yox, cinsinə görə hörmət edilir ?

Əksər insanlar onlara nifrət edir, xəstə kimi qəbul edənlər isə mərhəmət göstərirlər. Onlar niftərə layiq deyillər, heç yazıq da deyillər. Sadəcə bu , onların həyat tərzidir. Hörmət etməyə məcburuq. Kim sübut edə bilər ki, onlar iş qabiliyyətindən məhrumdurlar.

Qədim yunan mifologiyası ilə bağlı bir neçə detala diqqət yetirək.  Qədim Yunanıstanda insanın hansı cinslə cinsi əlaqəyə girməsi sırf zövq məsələsi idi. Hətta Qədim Yunan tanrıları da öz seksual zövqlərinin zənginliklərindən həzz alırdılar. Müharibə tanrısı Ares və axirət tanrısı Aid istisna olmaqla, bütün Olimp tanrıları həmcinsləri ilə eşq yaşayırdılar. Məhəbbətlə dolu Herakl həm qadınlarla, həm kişilərlə sevişər, onlar arasında fərq qoymağı ağlına gətirməzdi. Ən məşhur Yunan  cütlüyü isə Axill və Patrokl idilər. Onlar eyni zamanda dost, silahdaş olmaqla bərabər, yataqda eyni qadınları bölüşürdülər. İbrahim dinləri gəlmədən öncə Qədim Dünyada heç kim eynicinsli sevginin göydəndüşmə bir olay olduğunu ağlına gətirmirdi.

 Platonun cinslərin əmələ gəlməsi haqqında versiyasına görə əvvəllər kişilər və qadınlardan başqa, yer üzündə ikicinsli androginlər yaşayırdılar, lakin sonra tanrılar onları iki yerə böləndən sonra onlardan hər biri öz tayını axtarmağa başlamışdı, çünki sevgi tamlığa susamaq olaraq ona doğru can atmaqdı.

Cinsi azlıqlar məcburən asosial varlıqlara çevrilməsi nə dərəcədə düzgündür. Bəşər övladı qadınla kişinin vəhdətindən yaranır və cinsindən aslı olmayaraq özündə həm qadının, həm də kişinin xüsusiyyətlərini daşıyır. Bu yaxınlarda orta məktəblərin birində oldum. Qızlarla qızlarla, oğlanlar oğlanlarla əyləşmişdi. Daha sonra təcrübə üçün kollec və universitetlərdə məhz bu məsələyə fikir verdim. Cəmiyyətimizdə nəinki cinsi azlıqlara qarşı həmçinin qarşı cinsə qarşı qeyri – adi, qorxulu münasibət var. Sanki bir cins digərini kəskin psixoloji travmaya məruz qoyub. Əsrlər boyu işğala məruz qalan xalqın milli mental dəyəri ola bilməz. İmtahan verən şagirdlərin əksəriyyəti kafi qiymətlər alıb. Tələbələrimizin bilik səviyyəsi bərbad haldadır. Mən milli mənəvi dəyər dedikdə yalnız yüksək səviyyəli təhsil ənənəsini başa düşürəm. Bəlkə başqasının həyatı ilə oynamaqdansa öz səhvlərimizdən nəticə çıxaraq, övladlarımızın yüksək təhsil almasına çalışaq. Öncəki məqaləmdə də yazmışdım. İndi də yazmağa məcburam. Övladınıza 700 manatlıq planşet, 70 manatlıq köynək alanda 7 manatlıq da kitab alın.

Nicat Həşimzadə